Дін мен ғылымның байланысы
Дін мен ғылымның байланысы
25.12.2024
443
0

Ғылым мен діннің байланысы адамзат қоғамында талқыланып келген күрделі және көпқырлы мәселе. Бұл екі саланың арасында жиі шиеленістер туындаса да, олар бір-бірін толықтырушы рөл атқарады. Дін мен ғылым арасында әрқашан қызығушылық тудыратын, терең философиялық және әлеуметтік аспектілерді қамтитын байланыс бар.

Діннің ғылымға қосқан үлесі

Ортағасырда ислам әлемі ғылым мен білімнің дамуына зор үлес қосты. Ислам діні ғылым мен білімді терең бағалайды. Құранның алғашқы түскен аяттарының бірі «Иқро» (Оқы!) - деп басталады, бұл білім мен ғылымның маңыздылығын білдіреді. Сондай-ақ Пайғамбар Мұхаммед (с.а.с.) хадистерінде білімге деген ерекше назар аударылған. Мысалы, Мұхаммед (с.а.с.) хадистерінің бірінде былай деген: «Білім алу әрбір мұсылман ер мен әйелге міндетті». Осылайша, Исламда ғылым мен білім іздеуге деген шақыру кеңінен таралған. Бұл білімнің тек діни білімдермен шектелмей, барлық ғылым салаларын қамтитыны айтылған.

Ислам өркениетінің алтын ғасыры (VIII – XIII ғасырлар) кезінде көптеген мұсылман ғалымдары әлемнің түрлі салаларында үлкен жетістіктерге жетті. Астрономия, математика, медицина, философия, химия және басқа да көптеген ғылымдар саласында мұсылман ғалымдары маңызды жаңалықтар ашып, әлем ғылымының дамуына үлкен үлес қосты.

 Мысалы, Әбу Әли ибн Сина (Авиценна) медицинаның дамуына зор үлес қосып, оның «Канон» атты шығармасы мыңжылдықтар бойы оқу құралы ретінде пайдаланылды. Ал әл-Хорезми математиканың негізін қалаушы және алгебра ғылымын дамытушы ретінде тарихта қалған.

Сонымен қатар, Әл-Фараби,  Ибн Халдун сияқты ғалымдар философия мен әлеуметтану саласында өз дәуірінің ең ірі ойшылдары ретінде танылды.

Исламда ғылым мен білімнің мақсаты – адамзатқа қызмет ету, қоғамды жақсарту және адамдардың өмірін жеңілдету. Құран мен хадистерде жаратылыстың барлық аспектілері – аспан мен жер, өсімдіктер мен жануарлар, адамзаттың өзі – Алла Тағаланың жаратқан белгісі ретінде қарастырылып, оларды зерттеу арқылы Алланың күш-қуатын тануға болатыны айтылған.

Қазіргі таңда кейбір мұсылман қоғамдарында дін мен ғылымның арасында қайшылықтар байқалатын кездер де кездеседі. Бұл көбінесе ғылыми жаңалықтардың дінмен сәйкес келмеуі немесе заманауи ғылыми зерттеулердің дінге қайшы деп есептелуі нәтижесінде туындайды.

Христиан шіркеуі мен университеттердің қалыптасуы.

Ортағасырда христиан шіркеуі білімді дамытуда маңызды рөл атқарды.Бұл кезеңде алғашқы университеттер құрылып, олар ғылымның дамуына жол ашты. Мысалы, Оксфорд және Кембридж университеттері христиан дәстүрлеріне негізделді.

Ғылымның дінге қосқан үлесі

Космология және Құдай тұжырымдамасы.

Қазіргі космологияның жетістіктері, әсіресе Үлкен жарылыс теориясы, ғаламның пайда болуы туралы діни тұжырымдамалармен үйлесе алады. Кейбір теологтар бұл ғылыми теорияларды Құдайдың әрекетіне қатысты дәлел ретінде ұсынады.

 Эволюция теориясы және діни құндылықтар.

Чарльз Дарвиннің эволюциялық теориясы дінге қатысты көптеген сұрақтарды туындатты, өйткені кейбір діндер жаратылыстың адамға ерекше жаратылғанын талап етеді. Эволюция теориясы бойынша діндер арасында түрлі пікірлер бар, бірақ кейбір христиандық және исламдық бағыттар эволюцияны Құдайдың жаратылысының бір бөлігі ретінде қабылдайды. Чарльз Дарвиннің эволюция теориясы кейбір діндермен бастапқыда қайшылықта болғанымен, көптеген діни қауымдастықтар эволюцияны адамдардың құдаймен қарым-қатынасы мен құндылықтарын түсіндіру үшін пайдаланады. Алайда, көптеген діндар ғалымдар ғылым мен діннің үйлесімділігіне сенеді. Мысалы, Фрэнсис Коллинз, «Адам геномы» жобасының жетекшісі, дін мен ғылымды үйлестіретін пікірлерін білдірді, оның айтуынша, ғылым табиғаттың жұмыс істеуін түсінуге көмектеседі, ал дін адам өмірінің мәнін іздеуге мүмкіндік береді.

Бүгінде дін мен ғылым арасында диалогты дамытуға бағытталған көптеген бастамалар бар. Діни және ғылыми қауымдастықтар арасындағы қарым-қатынасты нығайту мақсатында конференциялар, семинарлар мен зерттеулер жүргізілуде. Сонымен қатар, білім беру бағдарламаларында дін мен ғылымды біріктіруге бағытталған курстар ұсынылуда. Бұл студенттерге екі сала арасындағы байланысты түсінуге мүмкіндік береді, әрі дін мен ғылымның бір-бірін толықтыра алатындығын көрсетеді.

Қорыта келе дін мен ғылым бір-бірін толықтырып, қазіргі қоғамда үлкен рөл атқарады. Бұл екеуінің байланысы адамзаттың маңызды сұрақтарына жан-жақты жауап беруге мүмкіндік туғызады. Осылайша, ғылым мен діннің байланысын зерттеу әрі қарай да жалғасып, болашақта жаңа үлгілер мен түсініктерге жол ашады.

     

 

 Ж.Битанов

Түркістан облысы дін істері басқармасының

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің 

Сайрам ауданындағы теолог маманы                                     

 

 

 

 

 

0 пікір