Дін мен заңның үйлесімі - бұл қоғамда діни құндылықтар мен заңдардың бір-бірімен өзара әрекеттесуі мен үйлесімділігін қамтамасыз ететін маңызды мәселелердің бірі. Әрбір қоғамда дін мен заң түрлі қырларымен көрініс табады және олардың арасындағы баланс түрлі мәдениеттер мен елдерде әртүрлі болуы мүмкін. Дін мен заң арасындағы үйлесім қоғамның дамуына, тұрақтылығына және адам құқықтарының сақталуына ықпал етеді. Діннің моральдық бағыттары мен заңның әділеттілігі қоғамды әлдеқайда әділетті, бейбіт және тыныш етуге мүмкіндік береді, бірақ олардың арасындағы баланс сақталуы керек.

          Дін мен заңның үйлесімі мәселесі терең әрі күрделі мәселелердің бірі. Әр түрлі қоғамдарда бұл екі жүйе арасындағы байланыс әртүрлі тәсілдермен реттеледі. Дін – қоғамның моральдық және этикалық негізін қалыптастыруда үлкен рөл атқарады. Әрбір діннің өзіне тән ережелері мен қағидалары бар, ал заңдар көбінесе қоғамның ортақ тәртібін сақтауға бағытталған. Алайда, кейде дін мен заң арасында қайшылықтар туындауы мүмкін, себебі заңдар барлық азаматтар үшін бірдей болуы керек, ал діни қағидалар белгілі бір топтардың немесе қауымдастықтардың ғана сеніміне негізделеді.

           Қазіргі қоғамда адамдардың діни сенімдерін еркін ұстану құқығы маңызды құқықтық негіз болып табылады. Алайда, кейде бұл құқықтар мемлекеттік заңдармен шектелуі мүмкін, мысалы, қоғамдағы қауіпсіздікті сақтау, адам құқықтарын қорғау немесе мемлекеттегі тәртіпті сақтау мақсатында. Бұл тұрғыда заңның діни сенімдер мен еркіндіктерге құрметпен қарауы маңызды, бірақ сол уақыттың қоғамында пайда болатын қайшылықтар да ескерілуі керек. Дін тек жеке адамның рухани өсуіне әсер етпейді және де қоғамның бірлігін және тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Ал заң қоғамдағы әлеуметтік қатынастарды реттеу арқылы тәртіп орнатуға бағытталған. Сонымен қатардін мен заңның үйлесіміне қатысты бірнеше маңызды аспектілерді қарастыруға болады.

                      Маңызды аспектілердің бірнеше түрін атап өтсек:

           Діни ережелер мен заңдардың үндестігі: Дін өзінің сенім жүйелерін ұстанушыларға белгілі бір моральдық және этикалық нормаларды ұсынады. Заңдар да қоғамдағы тәртіпті сақтап, адамдардың құқықтарын қорғауды көздейді. Көптеген елдерде, мысалы, мұсылман елдерінде, дін мен заңның байланысы өте тығыз болуы мүмкін. Бірақ бұл әр қоғамда әр түрлі деңгейде көрінуі мүмкін.

           Құқықтық жүйенің бейтараптылығы: Заманауи құқықтық жүйелердің көпшілігі дінге бейтарап көзқарас ұстанады. Бұл діннің адамның жеке ісі ретінде қарастырылуын қамтамасыз етеді. Мысалы, діннің еркіндігі – көп елдерде азаматтардың негізгі құқығы болып табылады.

           Әлеуметтік және құқықтық жағдайлар: Кейбір жағдайларда діннің талаптары мен елдің заңдары арасында қарама-қайшылықтар болуы мүмкін. Мұндай жағдайлар көбінесе әйелдердің құқықтары, отбасы заңдары, дінсіздіктің заңды статусы сияқты мәселелерде туындайды.

        Діни құқықтық жүйелер: Кейбір қоғамдарда діни заңдар мысалы, шариғат мемлекеттің заңдарына параллель ретінде немесе негізгі заң ретінде қабылданады. Бұл үйлесім діннің адам өміріндегі рөлін көрсетсе де, құқықтық және әлеуметтік тұрғыдан күрделі мәселелерді туындатуы мүмкін.

           Дін мен заңның үйлесімділігі қоғамның тұрақтылығына және тыныштығына әсер етеді. Дін мен заңның үйлесімі әрқашан оңай шешілетін мәселе емес. Әрбір қоғамда олардың өзара байланысы мен арақатынасы мәдениет, тарих және әлеуметтік жағдайларға байланысты ерекшеленеді. Алайда, олардың үйлесімді болуы қоғамдағы әділеттілік, азаматтардың құқықтары мен бостандығын қорғау үшін аса маңызды болып табылады.

          Қорыта айтқанда, дін мен заңның үйлесімі көбінесе нақты қоғамның дәстүрлеріне, мәдениетіне және даму деңгейіне байланысты болады. Әрбір мемлекеттің өз ерекшеліктері мен қажеттіліктеріне сәйкес бұл үйлесімділік әртүрлі түрде көрініс табуы мүмкін.

      Ұ.Тұрсын    

 Заңгер маман