Қазіргі заманғы көпэтносты және көпконфессиялы қоғамда зайырлылық пен діни толеранттылық – бейбіт өмір мен тұрақтылықтың басты кепілі. Бұл ұғымдар бір-бірімен тығыз байланысты және қоғамның рухани-әлеуметтік құрылымының ажырамас бөлігі болып табылады.

Зайырлылық – мемлекет бейтараптығының кепілі

Зайырлылық – мемлекеттің діни ұйымдардан тәуелсіздігін білдіретін қағида. Бұл жүйе әр адамның діни сенім бостандығын қамтамасыз етеді, әрі ешбір діннің мемлекеттік саясатқа ықпал етуіне жол бермейді. Қазақстан зайырлы мемлекет ретінде барлық азаматтардың тең құқықтарын қамтамасыз етіп, әртүрлі діни сенімдерге құрметпен қарауды негізге алады.

Зайырлы мемлекеттің басты артықшылығы – әр адамның жеке сенімін еркін жүзеге асыру мүмкіндігі. Мұндай жүйеде барлық діндер заң алдында тең, ал қоғамда экстремизм мен радикализмнің таралуына тосқауыл қойылады.

Діни толеранттылық – басқа дін өкілдерінің сенімдері мен құндылықтарын құрметтеуді білдіреді. Бұл ұғым адамзаттың тарихындағы көптеген қақтығыстар мен қайшылықтарды еңсеруге негіз болды. Толеранттылық қоғамдағы әртүрлі мәдениеттер мен дәстүрлердің бейбіт қатар өмір сүруіне мүмкіндік береді.

Қазақстандағы діни толеранттылықтың ерекше үлгісі – елде тұратын 18-ден астам конфессия өкілдерінің бейбіт өмір сүруі. Мұндай келісім ұлттық бірліктің, тұрақтылықтың және рухани байлықтың кепілі.

Зайырлылық пен толеранттылықтың маңыздылығы:

         1.      Әлеуметтік тұрақтылық: Бұл ұғымдар қоғамдағы этносаралық және конфессияаралық қақтығыстардың алдын алады.

         2.      Құқықтық тәртіп: Заң алдында теңдік пен әділеттілік қағидаларын қамтамасыз етеді.

         3.      Рухани байлық: Әртүрлі мәдениеттер мен діндер арасындағы өзара сыйластық қоғамның рухани дамуына ықпал етеді.

Діни толеранттылық пен зайырлылықты нығайту жолдары

         •        Білім беру: Мектептер мен университеттерде толеранттылық пен зайырлылықтың маңыздылығын түсіндіретін пәндер мен бағдарламаларды енгізу.

         •        Қоғамдық диалог: Дін өкілдері, зиялы қауым және жастар арасында мәдениетаралық және дінаралық диалогты дамыту.

         •        Заңнаманы сақтау: Діни ұйымдардың мемлекеттің зайырлы қағидаттарына сай әрекет етуін қамтамасыз ету.

         •        Ақпараттық қолдау: Діни экстремизм мен радикализмнің алдын алу үшін БАҚ арқылы дұрыс ақпарат тарату.

Діни құқықтың әрекет ету аясы діни институтпен шектеледі. Діннің мемлекеттен бөлектігіне байланысты мемлекет дін істеріне араласпайды. Зайырлы мемлекеттегі барлық діндер тең құқылы және олардың бәріне бірдей талаптар қойылады. Мемлекеттік органдар діни бірлестіктердің ішкі ісіне (заң бұзылмаса) араласпайды, сондай-ақ, діни бірлестіктер мемлекеттік міндеттерді атқармайды. Мемлекет тарапынан көмек немесе қолдау көрсетуге конфессиялық ерекшеліктер негіз болмайды.

Зайырлылық қағидаты – діни догманы мемлекеттен алшақтату, бірақ дінді қоғам өмірінен ажырату емес. Зайырлылықтың құндылықтар жүйесі адамның ойлау мәнері мен машықтарынан бастап киім үлгілеріне дейінгі мәдени феномендерді қамтиды. Мемлекеттің зайырлылығы діннен бөлектігінен ғана емес, сонымен бірге басқа дүниетанымның басымдығын мойындамауымен сипатталады. Зайырлы мемлекетте діннің өзіндік орны бар. Дін мемлекеттен бөлек болғанмен, халықтың  болмысынан, тұрмыс-тіршілігінен бөлек емес. «Зайырлылық» ұғымы мемлекеттің дінге деген ұстанымының демократиялық сипатта екенін, діни сенім бостандығының қамтамасыз етілетінін білдіреді. Мемлекет пен діннің арасында зайырлы әрі рухани құндылықтарға сүйенген жанды байланыстар орнаған. Зайырлы мемлекеттің маңызды сипаттарының бірі – діни сенімдері мен көзқарастары әр түрлі азаматтардың бейбіт қатар өмір сүруі. Яғни зайырлы мемлекет рухани саладағы көптүрлі қарым-қатынастың құқықтық негіздерін қамтамасыз етеді.

Зайырлылық пен діни толеранттылық – Қазақстан қоғамының негізгі құндылықтары. Олар халықтың бейбіт өмірін, рухани келісімін және бірлігін қамтамасыз етеді. Осы ұғымдарды дамыту арқылы біз тұрақтылық пен гүлденуге қол жеткізіп, келер ұрпаққа жарқын болашақ сыйлай аламыз.

  А.Құрманбек

Түркістан облысы дін істері басқармасы

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ           

теолог маманы