Зайырлылық – мемлекеттік құрылым мен діни институттардың қызметін заң шеңберінде реттейтін құқықтық және саяси ұстаным. Қазақстанда бұл қағида азаматтардың діни сенім еркіндігіне кепілдік берумен қатар, барлық діни бірлестіктерге тең қарауды көздейді. Яғни мемлекет ешбір дінді артық көрмейді, ешбіріне қарсы да болмайды. Мұндай құқықтық негіз қоғамдағы діни толеранттылықты арттырып, діни алауыздықтың алдын алуға жағдай жасайды. Сонымен бірге, бұл жүйе жастардың бойында сыни ойлау, азаматтық белсенділік пен рухани жауапкершілік қасиеттерін дамытуға жол ашады.
Зайырлылық ұстанымы Қазақстан қоғамында діни сенім бостандығын сақтау арқылы конфессияаралық келісімге негізделген бейбіт өмірді қамтамасыз етеді. Бұл қағида дінді шектеу емес, керісінше, оны құқықтық өрісте дамытуға жағдай жасау болып табылады.
Рухани тәрбие – тек діни білім беру емес, ол мәдени, тарихи және этикалық құндылықтарды насихаттау арқылы адамның ішкі жан дүниесін тәрбиелеуді мақсат етеді. Қазақ халқының рухани мұрасы – Абай, Шәкәрім, әл-Фараби сынды ойшылдар еңбегінде көрініс тапқан. Зайырлы қоғамда олардың идеяларын білім мен тәрбие жүйесіне енгізу – тарихи сабақтастықты сақтаудың тиімді жолы. Сонымен қатар, рухани тәрбие мен зайырлылық бір-бірін толықтырып, жастардың әлеуметтік жауапкершілігі мен рухани иммунитетін күшейтеді. Бұл – экстремистік идеяларға қарсы тұра алатын қоғам қалыптастырудың басты алғышарты.
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес, еліміз зайырлы мемлекет болып саналады. Бұл қағида – мемлекеттің діннен бөлінуін, әрбір азаматтың ар-ождан бостандығын қамтамасыз етуін білдіреді. Алайда, зайырлылық дінді шеттету немесе оған қарсы көзқарас емес. Керісінше, дінге бейтарап қарап, барлық сенім иелеріне тең құқық беруді көздейді.
Зайырлы қоғамда рухани тәрбие – адамның ішкі жан-дүниесін байыту, адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру, ұлт мәдениеті мен тарихына құрметпен қарау арқылы жүзеге асады. Бұл тәрбие отбасында басталып, білім беру жүйесінде жалғасын табады. Мұнда діннің де рөлі зор, себебі ол адам бойындағы мейірім, сабыр, жауапкершілік секілді қасиеттерді тәрбиелеуде маңызды құрал болып саналады.
Зайырлы қоғамда рухани тәрбиенің алатын орны ерекше. Жастардың бойына адамгершілік, ізгілік, төзімділік, әділеттілік сияқты құндылықтарды сіңіру – тәрбие жұмысының басты мақсаты. Бұл ретте діни құндылықтар мен дәстүрлі рухани ілімдердің орынды әрі үйлесімді түрде берілуі маңызды.
Қазақстандағы рухани тәрбие жүйесі – ұлттық сана мен дәстүрлерге сүйене отырып, азаматтық жауапкершілік пен патриотизмді қалыптастыруға бағытталған. Зайырлы қағида мемлекет пен діннің ара жігін нақты ажыратуға мүмкіндік беріп, түрлі діни конфессиялардың бейбіт қатар өмір сүруіне жағдай жасайды. Бұл – рухани тұрақтылық пен ұлттық келісімнің кепілі.
Зайырлылық пен руханияттың үйлесімі – жастардың саналы, парасатты және қоғамға пайдалы азамат болып қалыптасуына ықпал етеді. Зайырлы мемлекет рухани-мәдени әлеуетті шектемейді, керісінше, оны қолдау арқылы діни радикализмнің алдын алады.
Зайырлылық пен рухани тәрбие – бір-біріне қайшы ұғымдар емес, қайта олар бір-бірін толықтырып, қоғамдағы үйлесімділікті, тәртіп пен адамгершілік қағидаларын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Осы құндылықтарды сақтау – әр азаматтың ортақ міндеті. Зайырлылық пен рухани тәрбиені үйлестіре отырып, қоғамда тұрақтылықты, толеранттылықты және саналы ұрпақты қалыптастыруға мүмкіндік туады. Бұл – ұлттық бірлік пен дамудың басты кепілі.

Ұ.Тұрсын

Түркістан облысының дін істері басқармасының 

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы»

КММ-нің маманы