Ұлттық құндылықтар – бұл әрбір халықтың жүрегі мен жаны, оның тарихы мен мәдениетінің тереңіне үңілткен кезде ұрпақтан ұрпаққа жеткізіліп келе жатқан мұра. Олар халықтың санасының айнасы іспетті. Қазақ халқының ұлттық құндылықтары оның сан ғасырлық тарихының, дәстүрлерінің, өмір сүру салтының көрінісі болып табылады. Бұл құндылықтар бүгінгі күні халықтың рухани байлығына айналып, оны ұлт ретінде сақтап, дамытудың негізі болып отыр.

Қазақ халқы үшін отбасы мен туыстық қатынастар ерекше орын алады. Әрбір адам үшін ең қымбат нәрсе – оның жақындары, сүйікті адамдарымен байланысы. Қазақтар үшін отбасы – ең басты құндылықтардың бірі, ол ешқашан сыртқы күштерден ажырамайды. Отбасында өскен тәрбие мен жақсы қатынастар адамның мінез-құлқын қалыптастырып, оның болашағын айқындайды. Бұл ұғым қазақ қоғамында ерекше маңызға ие, өйткені «Туысқан – тұтасқан» деген түсінік бар, яғни туыстар арасындағы байланыс пен бірігу үлкен мәнге ие. Бұл бірлік бүкіл халықтың ішкі тұрақтылығын қамтамасыз етеді.

Халқымыздың қонақжайлылығы да әлемге әйгілі. Ұлттық құндылықтардың тағы бір маңызды аспектісі – қонаққа деген құрмет. Қонақ келгенде, үй иелері барынша оны құрметтеп, жайлы жағдай жасауға тырысады. Қонақ келу – қазақ үшін қуаныш пен береке, оның құт-берекесі деп саналады. Мұндай қонақжайлылық қазақтардың мәдениетінің, жүрегі мен жанының үлкен бөлігін білдіреді.

Ұлттық өнер мен мәдениет, әсіресе, музыка мен айтыс, қазақ халқының ең маңызды рухани мұрасының бірі болып табылады. Қазақтың музыкасы мен халық шығармашылығы – оның жан дүниесін, тілін, мінезін көрсететін айнасы. Күй мен ән – ол тек дыбыс емес, ол халықтың сезімін, тағдырын, қуаныш пен мұңын, бейбітшілік пен ерлікті жеткізетін құндылықтар. Бүгінгі таңда қазақ музыкасы әлемдік сахнада да өз орнын тапты, бірақ оның түпкі мәні мен тарихи құндылығы ешқашан өзгермейді.

Ұлт құндылықтарының тағы бір көрінісі ретінде табиғатқа деген құрметті тілге тиек етсек. Қазақ халқының дәстүрінде табиғатпен үйлесімді өмір сүру маңызды орын алады. Табиғат – ол адам үшін қуат көзі, тіршілік тірегі. Қазақтар үшін табиғатпен үйлесімді болу – бұл тек экологиялық жауапкершілік қана емес, ол ата-бабалардан келе жатқан таным мен дүниетанымның бір бөлшегі. Табиғатқа деген құрмет қазақ халқының күнделікті өмірінде де көрініс табады. Бұл құндылықтар тек қана табиғатты сақтап, оны қорғауға ғана емес, сонымен қатар оның байлығын болашақ ұрпақтарға жеткізуге бағытталған.

Ата-бабаларымыздан мұра болып қалған ұлттық құндылықтарының тағы бір аса маңызды элементі – жастарға деген қамқорлық. Қазақ халқының барлық ұрпақтары өзінен кейінгі жас ұрпаққа дұрыс тәрбие беруді, білім мен тәрбие арқылы оларды болашақ қоғамның жауапты мүшесі болуға үйретуді өзінің қасиетті міндеті деп санайды. Ұрпақ тәрбиесі қазақтың өмірінде әрқашан бірінші орынға қойылды. Қазақ жастарының әрбір қадамы, әрбір ісі елдің келешегін қалыптастыратын үлкен жауапкершілік екені үнемі еске салынды.

Дін мен рухани құндылықтар да қазақ мәдениетінде маңызды рөл атқарады. Қазақ халқының Ислам дінімен байланысы тереңде жатыр. Дін халықтың өмірін, оның дәстүрлерін, салт-санасын қалыптастырып қана қоймай, оның адамгершілік негіздерін нығайтады. Діннің құндылықтары тек қана діни сенім мен құлшылық қана емес, сонымен қатар әлеуметтік әділеттілік, мейірімділік, қайырымдылық пен адалдықты да қамтиды. Ислам діні қазақ халқына адамгершілік тұрғысынан даму мен өркениетті қоғамда өмір сүрудің негізгі құндылықтарын ұсынды.

Қазақ халқының ұлттық құндылықтары қазіргі қоғамда да өз маңызын жоғалтпайды. Әрбір ұрпақ осы құндылықтарды ұстанып, олардың негізінде өмір сүреді. Қазіргі әлемде жаһандану процесі жүріп жатқан кезде, ұлттық құндылықтардың маңызы бұрынғыдан да арта түсті. Олар тек жеке тұлғаны ғана емес, сондай-ақ қоғамды, елді біріктіретін негізгі факторлардың бірі болып табылады. Ұлттық құндылықтарды сақтау және дамыту – бұл біздің рухани байлығымызды қорғау және болашақ ұрпаққа жеткізу деген сөз.

Қорытындылай келе, қазақ халқының ұлттық құндылықтары – оның мәдениетінің, тарихының негізі. Бұл құндылықтар ұрпақтан ұрпаққа жалғасып, әрбір жаңа ұрпақтың рухани негізін қалайды. Оларды сақтап, бүгінгі қоғамда насихаттап, жастарға таныстыру арқылы біз ұлттық бірлікті сақтап, болашаққа сеніммен қадам басамыз. Ұлттық құндылықтарымызды қадірлеп, оларды құрметтеу – біздің болашағымызға, еліміздің дамуына қосқан ең үлкен үлесіміз болып табылады.

 

 

Д.Арынбек   

   

Түркістан облысының дін істері басқармасының                

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің      

көмекші маманы