Әйелдердің қоғамдағы рөлі – бұл тек отбасы мен үй шаруасымен шектелмейтін, сондай-ақ саяси, экономикалық және мәдени өмірде белсенді қатысатын маңызды әлеуметтік феномен. Әйелдер ғасырлар бойы қоғамның дамуына үлкен әсер етіп, өзінің жауапкершілігі мен қабілеттері арқылы түрлі тарихи дәуірлерде маңызды өзгерістердің куәсі болды. Әлеуметтік құрылымдардың, еңбек нарығының және отбасылық қатынастардың өзгеруіне байланысты әйелдердің қоғамдағы орны дамып, өзгеріп отыр. Қазіргі қоғамда әйелдер құқықтарының кеңеюі мен теңдікке жету жолындағы күрес үлкен маңызға ие.

Өткен ғасырлардан бүгінгі күнге дейін әйелдер тек отбасының ұйытқысы ғана емес, мәдениет, дәстүр, экономика мен әлеуметтік құрылымдардың негізін қалаушылардың бірі болды. Осы мақалада қазақ қоғамындағы әйелдердің тарихи рөлі, олардың қазіргі жағдайы және болашақтағы орны қарастырылады.

Қазақтарда әйелді «киелі жан» деп санап, оған үлкен құрмет көрсеткен. Әйелдер тек үй шаруашылығымен айналысып қана қоймай, қоғамдағы маңызды шешімдерге ықпал еткен. Қазақ дәстүрінде әйелдерге әсіресе ана болу мен отбасы сақшысы ретінде үлкен мән берілген. Бірақ сол уақытта да әйелдер билікке, мәдениетке, қолөнер мен саудаға да араласқан.

Қазақ әйелдерінің қоғамдағы рөлі туралы айта отырып, тарихи тұлғалар мен батырлардың атын еске түсіру керек. Мысалы, қазақ тарихында Тұмар ханшайым, Әлия, Мәншүк, Хиуаз Доспанова, Шара Жиенқұлова, Бибігүл Төлегенова, Роза Бағланова, Сәбира, Ләззат сияқты ұлы әйелдер болған. Олар тек өз заманының мәдениетіне ғана емес, ұлттық мақтанышқа да айналды.

Қазақ әйелдері – отбасының ғана емес, бүкіл ауылдың тірегі болды. Олар ерлермен бірге мал бағу, егін шаруашылығына қатысу, қолөнер, тоқымашылық, сүйектен, ағаштан және темірден түрлі заттар жасау ісімен айналысқан. Олар, сондай-ақ, сауда-саттықпен де шұғылданып, қоғамның экономикалық өмірінде маңызды орын алды.

Кеңестік дәуірде әйелдер еңбекке белсене араласып, өндіріс саласында жұмыс істеді, көптеген қазақ әйелдері жоғары білім алып, медицина, білім беру, мәдениет салаларында қызмет атқарды. Әйелдердің саяси өмірге араласуы да осы кезеңде ерекше байқалды.

Қазіргі таңда қазақ әйелдері тек отбасында ғана емес, сондай-ақ мемлекеттік қызметте, бизнесте, ғылым мен мәдениетте белсенді. Олар парламентте депутат болып, жоғары лауазымдарға ие, көптеген ұйымдар мен корпорацияларда жұмыс істейді. Әйелдердің білім алу деңгейі артты, ғылым мен мәдениетке қосқан үлесі күннен-күнге өсуде.

Бүгінгі таңда қазақ әйелдері өзінің кәсіби саласында ғана емес, отбасылық өмірде де тең құқыққа ие болуға ұмтылуда. Әрине, бұл процесс әлі толық аяқталған жоқ. Әлеуметтік мәселелер, әйелдердің еңбек нарығындағы теңсіздігі, әйелдерге қарсы зорлық-зомбылық және ата-аналық жауапкершілікті бөлу секілді мәселелер әлі де өзекті болып отыр. Бірақ соңғы жылдарда бұл мәселелердің шешілуі үшін қазақстандық қоғамда белсенді жұмыстар жүргізілуде.

Қазақ қоғамындағы әйелдер әлі де көптеген қиындықтарға тап болып отыр. Әйелдерге қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылық, жұмыс орындарында теңсіздік, ана болу мен кәсіби өмірді теңдей алып жүру мәселелері әлі күнге дейін шешімін таппай отыр. Әйелдерге қатысты стереотиптер мен әлеуметтік қысымдар да бар, бұл олардың толыққанды қоғам мүшесі болуына кедергі келтіруі мүмкін.

Қазіргі кезеңде қазақ әйелдерінің мүмкіндіктері одан әрі кеңейіп, олар қоғамның барлық салаларында тең дәрежеде қатысуға қол жеткізе алады. Әйелдердің білім алу деңгейінің арттыруы, кәсіпкерлікке қызығушылықтың өсуі және гендерлік теңдікке ұмтылу қазақ қоғамында жаңа әлеуметтің қалыптасуына ықпал етеді.

Қазақ қоғамындағы әйелдің рөлі өткен ғасырларда да, қазіргі кезеңде де үлкен маңызға ие. Қазақ әйелдері отбасын, қоғамды, экономиканы дамытуда үлкен үлес қосып келеді. Олардың тарихтағы рөлі зор, ал қазіргі қоғамда әйелдер түрлі салаларда өздерінің ықпалын арттырып, жаңа мүмкіндіктерге ие болуда. Әйелдердің тең құқықты болуы, әлеуметтік мәселелердің шешілуі және жаңа мүмкіндіктерді ашу болашақта қазақ қоғамының дамуына оң әсер ететін факторлар болып табылады.

  Қ.Молдабек

Теолог маман