Дін мен жастар, бір қарағанда, үйлесімсіз ұғымдар болып көрінетін сияқты, соңғы кездері жастар рухани емес материалды артық көреді. Олардың ұрандары: «Инстаграмда миллион табамын!», «Оқырман саны көп болса, мен соғұрлым мықтымын!», «Тик-Ток – біздікі!». Бірақ жастардың санасында қандай ағым жетегінде жүрсе де, қай мәдениет пен өркениеттің негізі дін екенін мойындамау мүмкін емес. Біздің көпшілігіміз Құдайға сенеміз, ол Алла, Христос, Будда, Кришна түрінде болсын... Кез келген жас жігіт немесе қыз өмірінде кем дегенде бір рет қатты қорықса, «О, Құдай» деп айтып жатады. Қалай болғанда да, бұл аз болса да, «дінге» деген сенімнің бір түрі.

Жастар әлеуметтік дамуда маңызды рөл атқарады және жастардың азаматтық өмірде позитивті қатысуын ілгерілету ортақ жаһандық күн тәртібі болып табылады. Қазіргі қоғамдық даму жағдайында жастарға әртүрлі факторлар әсер етеді, оның ішінде жастардың өмірінде дін маңызды рөл атқара бастағанын атап өткен жөн. Дін сәнге айналуда деген көзқарастарды кездестіріп жатамыз. Жастар өмір жолының басынан-ақ еңбексүйгіштік, мейірімділік, әдептілік, адалдық, төзімділік, адамгершілік сияқты жалпыадамзаттық негізгі құндылықтарды зәру етеді. Дін – адамның кемел тұлға болып өсуіне, өмірде қалыптасуы мен жетілуіне дағдарыстарға, сәтсіздіктерге, дау-дамайларға психологиялық және моральдық тұрғыда қарсы тұруға көмектесетіні белгілі.

Қазіргі қоғамда әлем дін мен саясаттың тоғысқан жерінде қарқынды өзгерістерді бастан кешіруде. Белгілі бір жағдайларда бұл өзгерістер діндер ішіндегі ауысулардан туындаса, басқаларында әлемдік аренадағы саяси субъектілер арасындағы күш тепе-теңдігінің өзгеруі, заңнамалық жағдайлар, соғыс немесе басқа сілкіністер арқылы туындап жатады.

Қоғамдағы дағдарыс кезеңдерінде діннің адамдардың әлеуметтік және жеке өміріне әсері күшейіп, олардың діни және діни емес наным-сенімдерінің шеңбері кеңейеді. Ислам дінін дұрыс ұстанбау көріністері әртүрлі формада және әртүрлі себептермен көрінуі мүмкін. Мұндай көріністер көбінесе дінді терең түсінбеуінен, сыртқы факторлардың немесе әлеуметтік қысымның әсерінен болатындығын ескеру маңызды. Ислам дінін дұрыс ұстанбау көрінісін сипаттайтын бірнеше аспектілерге келер болсақ:

1. Эмоционалды және импульсивті міндеттеме. Кейбір жастар исламды эмоционалды күйзелістердің, әлеуметтік қысымның әсерінен немесе топқа кіруге деген ұмтылыстың әсерінен қабылдауы мүмкін. Нәтижесінде, олардың дінге деген сенімі, ұстанымы ислам принциптерін терең түсінуге емес, сезімге негізделген болуы мүмкін.

2. Экстремистік идеологияларды ұстану. Жас мұсылмандар радикалдануға ұшырап, экстремистік немесе террористік ұйымдарға қосылу жағдаяттарын жиі байқап жүрміз. Бұл олардың сезімдерін манипуляциялаудың нәтижесі болуы мүмкін, әсіресе егер олар ашуланса, ренжісе немесе әділетсіздік сезінсе. Қазірде осы аспекті үлкен белең алып тұр. Әлеуметтік желінің қазіргі уақыттағы үлкен өзектілігін атап өте отырып, соның салдарынан мәні жоқ дүниеге сеніп, тура жолдан адасып жатады. Мәселен бір ай бұрын желіде қызу талқыға түскен, қара никаб киіп, «Ауғанстанға аттанамыз!» сөзімен елді дүрліктерген арулардың видеосын алуға болады. Еліміздің мемлекеттік рәмізін жамылып, әдемі әуен қосып, түсірілген видеоның таралу ауқымы аз ғана уақыт ішінде үлкен резонанс туғызып, бейнесюжет тіптен Ауғанстан мемлекетіне жеткені қазіргі әлеуметтік желінің пайдасы мен зиянын қатар көрсетіп тұрғандай.

3. Ішкі мағынасы жоқ сыртқы көріністер. Жас мұсылмандар діндарлықты киім немесе белгілі бір рәсімдер сияқты сыртқы атрибуттар арқылы терең мағынаны салмай көріп жатады. Бұл мінез-құлық хиджаб киюді, ораза ұстауды т.б. қамтуы мүмкін. Осы тұста хиджабты бір шүберек матадай қарап, қор қылып жүрген жандар жетерлік.

4. Әлеуметтік қысым және сәйкестікті іздеу. Көп мәдениетті қоғамдарда жастар өздерінің жеке басын және әлемдегі орнын табуға тырысып, исламды қабылдап немесе діндарлықты қарқынды түрде көрсетіп жатады. Сонымен қатар, дінді дұрыс түсінбеуі әсіренен олардың діни тәжірибесі тұрақсыз болуы мүмкін.

5. Ислам әлеуметтік мәселелерге реакция ретінде. Жастар депрессия, кедейлік немесе кемсітушілік сияқты жеке немесе әлеуметтік мәселелерден шығу үшін исламға жүгініп жатады. Дін туралы жетілген түсініктің болмауы олардың исламды ұзақ мерзімді рухани және моральдық өсудің үлгісі ретінде емес, проблемаларды уақытша шешу ретінде пайдалануына әкелуі мүмкін.

6. Ілімдерді түсінбеу және бұрмалау. Білімнің жетіспеушілігі және сенімді білім көздеріне қол жетпеуі исламның мәні туралы түсініктердің бұрмалануына әкелуі мүмкін. Жастар діни мәтіндерді контекстен бөлек түсініп, дәлелденбеген дереккөздерді ұстанып жатады. Бұл дінді бұрыс түсінуге, қате бағытты қолдауға әкеледі.

Бүгінгі таңда қоғамда теріс бағыттағы діни ағымдардан сақтану үшін ақпараттық-насихаттық жұмыс жүргізу басым болып табылады. Жастар саясаты тұжырымдамасын толыққанды іске асыру, әлеуметтік мәселелерді шешу, жастармен нақты, жоспарлы және тиімді жұмыс істеу қажет.

 

 

 

 

Ұ.Перден

 

Түркістан облысы дін істері басқармасы

 

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің

 

теолог маманы