Әрбір мемлекеттің тұрақты дамуы мен азаматтарының бейбіт өмір сүруі үшін маңызды негіздердің бірі – зайырлылық қағидаты. Зайырлылық ұғымы көп жағдайда діни мәселелермен байланыстырылғанымен, оның мәні әлдеқайда кең әрі терең. Бұл – қоғамда азаматтардың ар-ождан бостандығын, құқықтық теңдігін, рухани үйлесімділікті қамтамасыз ететін іргелі ұстаным. Қазақстан – тәуелсіздік алған алғашқы күннен бастап өзін демократиялық, құқықтық, зайырлы мемлекет деп жариялады. Бұл таңдау – кездейсоқ шешім емес, тарихи, саяси және мәдени тұрғыдан жақсы таразыланған бағыт болатын.

Зайырлылық – дінге қарсы ұстаным емес. Ол мемлекеттің діннен бөлінгенін білдіреді, яғни дін мемлекеттік саясаттың құралына айналмайды, ал мемлекет дін ісіне араласпайды. Бұл қағида азаматтардың дінге сену немесе сенбеу құқығын толық қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, зайырлылық – барлық діни конфессиялардың теңдігін, олардың мемлекет алдында бірдей құқыққа ие екенін білдіреді.

 Қазақстанда зайырлылық – діни еркіндікті шектеу емес, керісінше, оны қорғаудың және қамтамасыз етудің тетігі. Бұл жүйе арқылы мемлекет ешбір дінді артық та, кем де көрмей, бейтарап көзқарас ұстанады. Осылайша әрбір азаматтың діни сенімі, таңдау еркіндігі қорғалады.

Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы елді зайырлы мемлекет ретінде белгілейді. Ата Заңымыздың 1-бабында: «Қазақстан Республикасы – демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет» деп көрсетілген. Бұл бап мемлекеттің діни емес сипатта құрылатынын, яғни діннің билік жүргізу ісіне араласпайтынын заң жүзінде бекітеді.

Сондай-ақ, «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» 2011 жылы қабылданған Заң – еліміздегі діни қатынастарды реттейтін басты құжаттардың бірі. Бұл заң діни ұйымдардың мәртебесін, құқықтары мен міндеттерін нақтылап, олардың мемлекетпен өзара іс-қимылын реттейді. Осы заң аясында Қазақстандағы діни бірлестіктер әділет органдарында тіркеуден өтеді, олардың қызметі заң аясында бақыланады.

Қазақстанның зайырлы мемлекет ретінде қалыптасуы – ұлттық тарихымыздың терең тамырларынан бастау алады. Қазақ халқы ислам дінін қабылдағанымен, ешқашан діни фанатизмге ұрынбаған. Ата-бабаларымыз дінді ақыл мен парасаттың, имандылық пен тәртіптің бастауы ретінде қарастырған. Абай, Шәкәрім, Ыбырай сынды ағартушы тұлғалар дінді біліммен, адамгершілікпен байланыстыра отырып, оның рухани жағына мән берген.

Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан зайырлылық принципін мемлекеттің даму стратегиясының өзегі ретінде таңдап, халықаралық стандарттарға сай саяси-құқықтық жүйе қалыптастырды. Бұл ретте, діни төзімділік, мәдени әртүрлілік пен конфессияаралық келісім ел болашағын айқындаушы құндылықтарға айналды.

Бүгінгі таңда Қазақстанда 18-ден астам конфессияға тиесілі мыңдаған діни бірлестік қызмет атқарады. Мемлекет барлық дін өкілдеріне тең мүмкіндік беріп, олардың құқықтарын қорғауды басты назарда ұстайды. Жыл сайын өтетін Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің Съезі еліміздің жаһандық бейбітшілік пен дінаралық диалогқа қосып отырған үлесінің айқын көрінісі.

Мемлекет жастардың діни сауаттылығын арттыру, радикалдық діни ағымдардың алдын алу бағытында түрлі ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүзеге асыруда. Бұл бастамалар зайырлылықтың тек қағаз жүзінде емес, нақты өмірде жүзеге асып жатқанын дәлелдейді.

Зайырлылық – бүгінгі Қазақстанның ішкі тұрақтылығы мен сыртқы беделін нығайтатын басты факторлардың бірі. Бұл қағида арқылы мемлекет ұлттың рухани негізін сақтай отырып, өркениетті қоғамға қадам басады. Зайырлылық азаматтардың діни сеніміне құрметпен қарауды үйретеді, алауыздық пен экстремизмге жол бермейді.

Келешекте де еліміз зайырлы мемлекет ретінде қалыптаса бермек. Ол үшін жастардың құқықтық және діни сауаттылығын арттыру, отбасы мен мектеп қабырғасында толеранттылық тәрбиесін беру маңызды. Қоғамдағы әрбір азамат осы құндылықты құрметтесе, еліміздегі бейбітшілік пен келісім мәңгілік болады.

Қорытындылай келе, Қазақстандағы зайырлылықтың негізі – бұл халықтың сан ғасырлық рухани тәжірибесіне, заңнамалық қағидаттарға және қазіргі заманның талаптарына сүйенген берік іргетас. Ол – әр азаматтың ар-

 

ождан еркіндігін, қоғамдық татулықты, діни келісімді және елдің тұрақты дамуын қамтамасыз ететін басты қағида. Осы ұстанымды сақтай отырып, Қазақстан болашаққа сенімді қадам баса бермек.

 

 

 Е.Ештай

 

Түркістан облысының дін істері басқармасы

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің

теолог маманы