Мемлекет пен дін арасындағы құқықтық жағдай – бұл қоғамның құқықтық құрылымында мемлекеттің дінге, сондай-ақ діннің мемлекетке әсерін анықтайтын маңызды мәселе. Бұл мемлекеттердің мәдени, саяси, құқықтық жүйелеріне, сондай-ақ олардың дінге деген көзқарастарына байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Мемлекет пен діннің қарым-қатынасы әрбір елде өзінің ерекшеліктеріне, тарихына және қоғамның талаптарына қарай өзгеріп отырады.

Мемлекет пен дін арасындағы құқықтық жағдай қоғамдағы әр түрлі құқықтық және әлеуметтік қатынастарды реттейтін маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Бұл қатынастарды анықтауда мемлекеттің дінге деген көзқарасы мен оның ұстанатын саясаты маңызды рөл атқарады. Қазақстанда мемлекет пен дін арасындағы қатынастар Конституция мен заңдар арқылы реттеледі.

Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша мемлекет діннен бөлінген және барлық азаматтар үшін дінге сену немесе сенбеу еркіндігі кепілденген. Яғни, мемлекет дінге қатысты нейтралды ұстанымда болып, оның іс-әрекеттеріне араласпайды. Мемлекет пен дін арасындағы құқықтық қатынастарды реттеу, Қазақстанда діни сенім мен мемлекеттің бейтараптығын қамтамасыз ететін заңдар мен нормалар арқылы жүзеге асырылады. Бұл жүйе азаматтардың діни сенімдерін еркін таңдауға, оларды жүзеге асыруға және мемлекеттің дін ісіне араласуына жол бермеуге негізделген. Мемлекет діни тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін түрлі шаралар қабылдайды, мысалы, діни мәселелер бойынша қоғамдық пікірталастар мен білім беру бағдарламаларын ұйымдастырады. Бұл адамдар арасында түсіністік пен құрмет орнатуға көмектеседі, әрі барлық конфессиялар өздерінің діни сенімдерін ашық әрі бейбіт түрде жүзеге асыруға мүмкіндік алады.

Мемлекет пен дін арасындағы үйлесімділік, әдетте, қоғамда діни төзімділік пен құқықтық теңдікке қол жеткізу үшін маңызды болып табылады. Заңдар адамдардың діни сенімдеріне құрметпен қарауды және олардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз етуі керек.

Әлеуметтік және құқықтық теңдік: Мемлекет дін мен мәдениет арасындағы үйлесімділікті сақтау үшін әртүрлі діни топтар арасында тең құқықтық жағдай жасауға тырысады. Бұл әртүрлі діни топтардың өзара құрмет көрсетуін және қоғамда бейбітшілікті сақтау үшін маңызды.

Мемлекет пен дін арасындағы құқықтық қатынастар – бұл тек заңнамалық аспектілер ғана емес, сондай-ақ қоғамдағы діндер мен конфессиялар арасындағы өзара сыйластықты, бірлік пен тұрақтылықты қамтамасыз ететін мәдени, әлеуметтік факторлар болып табылады. Қазақстанның зайырлы мемлекет ретінде жұмыс істеуі оның көпконфессиялы қоғамда бейбіт өмір сүруге бағытталған ұстанымын көрсетеді. Мемлекет пен дін арасындағы құқықтық жағдай әрбір елдің Конституциясына, заңдарына және қоғамның діни дәстүрлеріне байланысты әр түрлі болады. Зайырлы мемлекеттерде мемлекет пен дін арасында айқын бөліну болуы керек, ал діни мемлекеттерде діннің қоғамдағы рөлі басым болады. Қазақстан секілді зайырлы мемлекеттерде мемлекет барлық азаматтардың діни сенімдеріне тең мүмкіндік береді, бірақ діни ұйымдардың мемлекет саясатында және заңдарында әсері болмайды.

 

Ұ.Тұрсын

Түркістан облысы дін істері

басқармасының «Дін мәселелерін

зерттеу орталығы» КММ-нің маманы