Қазіргі ақпарат дәуірінде адам өмірінің ажырамас бөлігіне айналған ұғымдардың бірі – контент. Біз күн сайын әлеуметтік желілерді ашқанда, жаңалық оқығанда, бейнеролик көргенде немесе подкаст тыңдағанда, санамызға сан түрлі ақпарат ағылады. Бірақ осы ақпараттың бәрі бізге пайдалы ма? Контентті тұтыну мәдениеті мен рухани экология осы сұрақтың өзегінде жатыр.

XXI ғасыр – ақпараттың қарқыны шексіз заманы. Интернет пен әлеуметтік желілердің арқасында адамзат бұрын-соңды болмаған еркіндікке ие болды: кез келген адам өз ойын жариялай алады, пікірін білдіре алады, өз аудиториясын таба алады. Алайда бұл еркіндікпен бірге ақпараттық ластану да келді.

Жалған жаңалықтар, дөрекі пікірлер, зорлық-зомбылық пен азғындықты насихаттайтын контент, теріс идеологиялар мен рухани уланған мәдениеттер – мұның барлығы адамның ішкі әлеміне әсер етпей қоймайды.

Рухани экология – дәл осы әсерден қорғану мәдениеті. Егер табиғаттың экологиясы сыртқы ортаны сақтауға бағытталса, рухани экология – адамның ішкі әлемін, жан тазалығын сақтау жүйесі.

Контент тұтыну мәдениеті дегеніміз – ақпаратты бейсаналық түрде жұта беру емес, керісінше таңдау, сараптау, сүзгілеу мәдениеті.

Бұл мәдениетті қалыптастыру үшін адамда үш қабат болуы тиіс:

1.      Ақпараттық иммунитет – жалған мен шынның ара-жігін ажырата білу.

2.      Этикалық сүзгі – қандай контент адамның адамдық қадірін арттырады, ал қайсысы азайтады деген сауалды қою.

3.      Эстетикалық талғам – арзан күлкі мен терең ойды ажырата білу.

Қазіргі жастар арасында «тренд» немесе «вирусқа айналған» контенттерге қызығушылық өте жоғары. Бірақ осы трендтердің көбі рухани тұрғыда ешқандай құндылық бермейді, тек уақытты ұрлайды. Ал уақыт – адам өміріндегі ең қымбат ресурс.

Рухани экология – адамның ішкі әлемін қорғау мен дамыту философиясы. Оның негізгі қағидаттары мынадай:

•        Ақпараттық тазалық: уытты контенттен, өсек-аяңнан, теріс насихаттан аулақ болу.

•        Пайдалы мазмұнға бет бұру: білім, мәдениет, өнер, дәстүр, руханият туралы мазмұнды тұтыну.

•        Жеке кеңістікті сақтау: әлеуметтік желіде шектен тыс уақыт өткізбеу, шынайы өмірмен байланыс орнату.

•        Рухани жаттығу: кітап оқу, ойлану, үнсіздікке бойлау, табиғатпен тілдесу сияқты әрекеттер адамның рухани ортасын тазартуға көмектеседі.

Контент – тек ақпарат емес, құндылықтың тасығышы. Әрбір пост, бейне, сурет адамның санасына белгілі бір мағына жүктейді.

Мысалы, бір минуттық видеодағы дөрекі әзіл немесе кекету адам бойындағы әдептілікті азайтуы мүмкін. Ал керісінше, бір ғана қысқа мотивациялық сөз немесе рухани бейне адамның өмірін өзгертуі ықтимал.

Бұдан шығатын қорытынды: рухани экология – контент мәдениетінен басталады.

Қазіргі адам – тек тұтынушы емес, сонымен бірге контент өндіруші. Әлеуметтік желідегі әрбір жазба, пікір, бейне – рухани кеңістіктің бір бөлшегі.

Сондықтан контент жасаушы мен тұтынушының екеуіне де ортақ жауапкершілік бар: ақпарат таратуда шындықты сақтау, адамға зиян тигізбеу, қоғамның рухани ахуалына оң әсер ету.

Журналистер, блогерлер, дінтанушылар мен ұстаздар – барлығы да осы мәдениетті қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Өйткені рухани экология – тек жеке адамның емес, бүкіл қоғамның иммундық жүйесі.

Контент тұтыну мәдениеті – рухани экологияның алғашқы баспалдағы. Біз не көреміз, не тыңдаймыз, не оқимыз – соның бәрі біздің санамызды қалыптастырады. Егер қоғам пайдалы, адамдықты арттыратын контентке ден қойса, рухани тазалық та сақталады.

Демек, рухани экология – табиғатты емес, адамның жан әлемін сақтау қозғалысы.

Саналы тұтыну – рухани дамудың жаңа дәуірі. Ал рухани экология – сол дәуірдің адамгершілік темірқазығы

                                                                                                                                                                           

Г.Бекжан

 

Түркістан облысы дін істері басқармасы

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ           

теолог маманы