Біздің елімізде жас ұрпақтардың үйлесімді дамуы, ұлы бабаларымыздың лайықты ізбасарлары болуы үшін барлық мүмкіндіктер жасалуда. Еліміздің түкпір-түкпірінде бой көтерген керемет оқу орындары, спорттық ғимараттар және басқа да нысандар жастарымыздың физикалық және рухани дамуына бағытталған. Нәтижесінде көптеген жастар жетістіктерге жетуде. Осы ретте айта кету керек жайт, жаһандану жағдайында өсіп келе жатқан моральдық қауіпті де ұмытпағанымыз жөн. Ондай қауіптер ең алдымен жастарды өз тұңғиығына батыруға бағытталған.       Қазіргі жаһанданған әлемде әртүрлі рухани қауіп-қатерлердің алдын алу және жастарды «бұқаралық мәдениеттің» зиянды әсерінен қорғау маңызды рөл атқаруда. Өскелең ұрпақ арасында салауатты өмір салтын насихаттау, жастардың санасын бөтен идеялардың ықпалынан қорғау, ақпараттық шабуылдардан идеологиялық иммунитетті қалыптастыру, қылмыстың, құқық бұзушылықтың, нашақорлықтың, діни экстремизм мен терроризмнің алдын алуға көмектесу, жастарда патриотизм сезімін арттыру қажет. Бүгінгі қауіп-қатерге қарсы әр түрлі идеологиялық әсерлердің, әсіресе жастардың ойлауының жаһанданған әлемінде қырағы, сақ және сергек болу біздің міндетіміз. Өскелең ұрпақтың рухани-адамгершілік білімін дұрыс қалыптастыру, оны түрлі қауіп-қатерлерден қорғау, сананы көтеру - рухани-ағарту саласындағы реформалардың басты бағыттарының бірі. Ендігі кезекте Еліміздің болашағына баланатын жастарымызға жаһанданудың тигізетін кері әсерлеріне тоқталсақ. Жаһанданудың жастар тәрбиесіне тигізетін кері әсері:

             Біріншіден, ғаламтордың, ұялы телефондардың, телекоммуникациялардың және түрлі жаңалықтар басылымдарының бұқаралық ақпарат құралдарының жоғары дамуының нәтижесі. Осы тәсілдермен ұсынылған «құндылықтар» бізді тарихи құндылықтарымыздан мақрұм қалдырып, жастарымызды ұлттық руханиятымыздан алыстатады. Айта кететін жайт ғаламтор беттерінде кезіп жүрген деструктивті бағыттағы аудио, видео форматтағы діни материалдардың кесірінен жат ағымның жетегінде кеткен жасөспірімдеріміз де жоқ емес.

             Екіншіден, жастар арасында «танымал мәдениеттің» әртүрлі түрлерінің өсіп келе жатқан танымалдығы. Олар негізінен киіну, әуестену, бос уақыт, талғам, ұлттық құндылықтарға деген көзқараста көрінеді. Бөтен мәдениеттің құндылықтарын бейнелейтін «бұқаралық мәдениет» біздің жастарымызға жеке тұлғаны, мысалы, эгоцентризмді, әдепсіздікті, немқұрайлылық пен зорлық-зомбылықты, ұлттық құндылықтар мен әлеуметтік мүдделерді ескермеуге әкеледі.                                                                                                                 

             Үшіншіден, жастар арасында еліктеудің және батыстық зұлымдықтың жолымен жүру жағдайлары бар. Сонымен бірге, шет елдерде жиі кездесетін моральдық-рухани мінез-құлық нормалары жастарымыздың санасына небір сұрқия, арсыз фильмдер, сән және түрлі жарнамалар арқылы сіңіп жатқандығын байқауға болады. Нәтижесінде, жастар кітап оқудан гөрі, компьютер ойындарының алдында уақыт өткізуге бейім, әр түрлі жанрдағы фильмдерді көреді. Алдына мақсат қою сезімінен жұрдай болып, тек қана виртуалды әлемде өмір сүруде.                                                                                                       вм        

             Жасыратыны жоқ, қазіргі таңда қоғамда дінді бұрмалап, оны біржақты ғана түсініп, теріс түсінуімен ғана қоймай өз идеологиясын өзгелерге тықпалауға ұмтылатындар кездесіп жатады. Жат ағым өкілдері бұндай арандатушылық әрекеттерімен жастарымыздың санасын улап, қоғамның берекесін қашырып, түрлі келеңсіздіктер тудыруда. Ал,  берекесі кеткен елдің болашағы жарқын болуына ешкім де кепілдік бере алмайды. Деструктивті діни ағым өкілдерінің қоғамға тигізіп отырған орасан зиянының бірі – халқымыз сан ғасырдан бері ұстанып келе жатқан дәстүрлі ислам дініне қара күйе жағуында. Өздерінің құйтырқы әрекеттерін ислам дінімен бүркемелеп, қоғам дамуын артқа тартуда. Сонымен, ислам дінінде жастар тәрбиесі туралы айтылған мәселелерге азды-кемді тоқталып өтсек.

             Біріншіден, ақыл-ой тәрбиесі. Исламда жастарға ақыл-ой тәрбиесін сіңіру дегенде, оларды пайдалы білім иесі ретінде тәрбиелеуді, зияткерлік және ғылыми тұрғыдан кемел адам ретінде дамытуды қамтиды. Пайғамбарымзға (с.а.с.) алғаш рет түсірілген аяттар адамды оқып, білуге ​​шақыратыны ислам тарихынан белгілі. Құранда және Пайғамбардың (с.а.с.) хадистерінде білімді насихаттайтын көптеген аяттар мен хадистер бар. Білімді болудың керемет қасиетін бәрі біледі. Әлем біліммен өркендейді, адамзаттың өмірі гүлденеді, білімді адамның жолы әрқашан жарқырайды. Сондықтан білім іздеп, оны игеру ең пайдалы амалдардың бірі. Исламда ғылым дегеніміз әрі діни және әрі зайырлы деген мағынаға саяды. Діни білім адамның рухани өмірі, ақырет үшін қажет болса, зайырлы білім оның физикалық өмірі мен әлемнің гүлденуі үшін қажет. Сондықтан хадис шарифте: «Сендердің ең жақсыларың, дүниесі үшін ақыретін ұмытқандарың емес. Ең жақсыларың екеуінен де өз нәсібін алған кісі» - делінген.

             Екіншіден, адамгершілік тәрбиесі. Тәрбиенің бұл саласында жастарды шыншылдық, уәдеге беріктік, аманатқа адалдық, үлкендерге құрмет, кішіге ізет, мейірімділік сияқты қасиеттерге тәрбиелеуге баса назар аударылады. Дәл осы қасиеттер адамды сипаттайды. Бұл сөзімізге Пайғамбарымыздың (с.а.с.): «Ешбір әке баласына көркем әдептен артық сыйлық берген емес» - деген мәні мол хадисін дәлел ретінде келтіре аламыз. Әдепті, тәрбиелі перзент, әуелі ата-анасын қадірлейді және өз Отаны мен халқы үшін игі істер істейді. Тағы бір хадисте Алла елшісі (с.а.с.): «Нағыз мұсылман – өзгелерге тілімен де, қолымен де зиян келтірмеген адам»  – деген. Жастарымызды жат идеологиялардан қорғауды мақсат еткендіктен, біз алдымен оларды адамгершілікке және қоғамдағы әркімнің құқығын аяқ асты етпей құрметтеуге тәрбиелеуіміз керек.

             Үшіншіден, дене тәрбиесі. Дене тәрбиесі жастарға физикалық тұрғыдан мықты, қайратты және жігерлі болуға көмектеседі. Исламдағы дене тәрбиесі ұғымының өзегі - бұл тек дене шынықтыру ғана емес, сонымен бірге адам денсаулығына қажетті барлық факторларды сақтау, сонымен қатар өмірге қауіп төндіретін және өмірге қауіпті аурулардан аулақ болу. Халқымыз бекер айтпайды: «Дені саудың - жаны сау». Біздің жастардың өз денсаулығына ұмтылуы оларды ысырапшылдықтан және оғаш идеялардан аулақ болуға көмектеседі. Бос уақытын зая кетіріп, өрмекшінің торындай шырмалған ғаламторда отырып, өзіне зиян келтіреуден әлдеқайда аулақ болады.                                                                                                      Расында, ислам дініндегі ағартушылық пен имандылықтың рөлі жастарды осындай зұлым күштер мен идеялардан қорғауда маңызды рөл атқарады. Өйткені, ислам жастарды ағарту, бейбітшілік және имандылық тұжырымдамасы аясында тәрбиелеуге үлкен мән береді. Ал халқымыздың біртуар кемеңгер тұлғасы  хакім Абай жастардың дұрыс бағытта өсіп жетілуі үшін өзінен кейін берері мол дүниелерді қалдырды. Адам бойында болуы керек асыл қасиеттермен қоса арылуы тиіс жаман әдеттерді де тізіп көрсетеді. Мысалы:

«Ғылым таппай мақтанба,

Орын таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба,

Ойнап босқа күлуге», - деген жолдардың өзінде қаншама тәлім-тәрбие жатыр?! Кемеңгер Абай атамыз адам болам дегендерді өсек, өтірік, мақтаншақтық, еріншектік, мал шашпақ тәрізді қасиеттерден аулақ болуға шақырса, талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым сынды бес қасиетті бойға сіңіруге үндейді. Сонымен қатар, «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат» шығармасында да ақын ер-азаматтарға «кімді сүйсең де, шын көңілмен сүй, талапты болып, әр түрлі өнер, жақсы қылықты бойға сіңір, бір-біріңмен тату бол, біреуді сыртынан ғайбаттама» деп ақыл айтады. Жастарды білім-ғылымды меңгеруге шақырды.                                                                  

Қорытындылай келе, ұлттық тәуелсіздік идеясын өскелең ұрпаққа насихаттауда әр ата-ананың рөлі де зор екенін ескерген жөн. Ата-аналар мектепке дейінгі тәрбиенің және балаларының рухани дамуының маңыздылығын және бұл кезең үздіксіз білім мен тәрбиенің маңызды кезеңі екенін түсінулері керек. Сонымен бірге отбасының білім беру жүйесіне жүйелі интеграциялануына қол жеткізген жөн. Демек, ата-ана жас ұрпақты идеологиялық тәрбиелеудің негізгі көзі болып табылатын барлық білім беру мекемелерімен (мектептер, лицейлер, кәсіптік колледждер және университеттер) бірлесе отырып, осы міндетті жүзеге асыруға тікелей жауапты.

М.Салиходжаев

Түркістан облысы қоғамдық даму басқармасы

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің

Жетісай ауданындағы дінтанушы маманы