Жаһандану – бұл әлемдік экономикалық, мәдени және саяси жүйелердің бірігуі, түрлі елдер арасындағы өзара байланыс пен тәуелділіктің артуы. Бұл құбылыс біздің өміріміздің әртүрлі салаларына, соның ішінде дінге де айтарлықтай әсер етеді. Жаһандану дәуірінде ақпараттық технологиялардың дамуы, мәдени алмасулар, көші-қон процестері әлемде әртүрлі діни сенімдердің өзара ықпалына әкелуде. Діндер бұл өзгерістерге бейімделе отырып, өздерін жаңа жағдайларға бейімдеуге тырысады. Алайда жаһандану бірқатар мәселелерді де туындатуда. Бұл мақалада жаһанданудың дінге әсері, оның жағымды және жағымсыз жақтары, дәстүрлі діни құндылықтардың сақталуы туралы сөз болады.

1.      Жаһанданудың дінге жағымды әсері

Діни білімнің қолжетімділігі

Ақпараттық технологиялардың дамуы діннің өзекті білімдерін баршаға қолжетімді еткен. Интернеттің арқасында қасиетті кітаптарға және діни уағыздар мен дәрістерге еркін қол жетеді. Әртүрлі тілдерде таралған бұл ресурстар дінге деген қызығушылықты арттырып, түрлі халықтар арасында өзара түсіністік орнатуға ықпал етеді. Мысалы, көптеген мұсылмандар үшін Құранды аударма тілдерде оқудың мүмкіндігі үлкен маңызға ие.

Діндер арасындағы диалогтың дамуы

Жаһандану діндер арасындағы мәдени және діни диалогты күшейтті. Әлемнің түрлі дін өкілдері халықаралық деңгейде кездесіп, өзара түсіністік орнатып, бейбітшілік пен әділдікті насихаттайды. Мысалы, Қазақстанда өтіп тұратын Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезі – бұл жаһандық дінаралық диалогтың нақты үлгісі.

Діни ұйымдардың қызметінің кеңеюі

Жаһанданудың арқасында діни ұйымдар өз қызметін тек ел ішінде ғана емес, халықаралық деңгейде жүргізе бастады. Қайырымдылық шаралары, экологиялық жобалар, гуманитарлық көмек көрсету сияқты қызметтер арқылы олар жаһандық мәселелерді шешуге атсалысады.

  2. Жаһанданудың дінге теріс ықпалы

Дәстүрлі діни құндылықтардың әлсіреуі

Жаһандану процесімен бірге, батыс мәдениетінің әсері артты. Бұл тұтынушылық қоғам, материализм және индивидуализм құндылықтарының кең таралуына алып келуде. Бұл процестер дәстүрлі діни құндылықтарды әлсіретіп, жастар арасында дінге деген қызығушылықтың төмендеуіне әкелуі мүмкін.

Діни алауыздықтың көбеюі

Интернет арқылы радикалды діни топтар өз идеологияларын тарату мүмкіндігіне ие болды. Бұл діни экстремизм мен терроризмнің күшеюіне, түрлі конфессиялар арасында алауыздықтың артуына әкеледі. Сонымен қатар, жастар ғаламтордағы жалған ақпараттарға сеніп, дінге қатысты теріс түсініктер қалыптастыруы мүмкін. Жаһандану үдерісі интернет пен ақпараттық технологиялардың жедел дамуына жол ашты. Бұл діндер үшін жаңа мүмкіндіктер әкелгенімен, кейбір радикалды топтар бұл жағдайды теріс мақсатта пайдалануда.

Бұл құбылыстың тағы бір қауіпті тұсы – радикалды идеологияларды насихаттаушылар өз әрекеттерін діни құндылықтарға негізделгендей етіп көрсетеді. Олар қасиетті мәтіндерді бұрмалап, өз мақсаттарына бейімдейді. Бұл діни құндылықтарға көлеңке түсіріп, қоғамдағы тұрақтылыққа қауіп төндіреді.

Мұндай жағдайдың алдын алу үшін мемлекет пен діни ұйымдар ақпараттық қауіпсіздікті күшейтіп, жастар арасында дұрыс діни білім беру жұмыстарын жүргізуі қажет. Сонымен қатар, діни радикализммен күрес шаралары тек шектеулер мен тыйымдар арқылы ғана емес, ағартушылық және рухани жұмыстар арқылы жүзеге асырылуы тиіс.

Радикалды идеологиялардың таралуы жаһандану дәуіріндегі ең өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Бұл құбылысқа қарсы тұру үшін қоғамда діни сауаттылықты арттыру, бейбітшілік пен толеранттылықты насихаттау, сондай-ақ ғаламтор кеңістігінде дұрыс ақпарат тарату жұмыстарын жандандыру қажет. Тек осылай ғана біз экстремизм мен радикализмге қарсы тұрып, рухани құндылықтарды сақтай аламыз.

Діннің коммерциялануы

Жаһанданумен бірге кейбір діни ұйымдар дінді коммерциялық мақсатта пайдалана бастады. Киелі орындар мен діни рәсімдер белгілі бір бизнеске айналып, рухани құндылықтар екінші орынға түседі. Бұл діннің терең мәні мен маңызын жоғалтуына әкеледі.

3.      Діни құндылықтарды сақтау жолдары

Білім беру жүйесі

Діни құндылықтарды сақтау үшін білім беру саласында ұлттық мәдениет пен дәстүрге негізделген бағдарламаларды енгізу қажет. Бұл жастарға дінді дұрыс түсінуге, құрметтеуге және шетелдік ықпалдан қорғануға көмектеседі.

4.      Жаһандану мен діннің болашағы

Жаһандану тоқтамайды, сондықтан діндер өздерін осы өзгерістерге бейімдеуі керек. Бұл діндердің өз бірегейлігін сақтай отырып, жаһандану ұсынған мүмкіндіктерді тиімді пайдалануын талап етеді. Діни ұйымдар өз қызметтерін интернет арқылы кеңейтуді жалғастыруы қажет. Сонымен қатар, діндер арасында түсіністік пен бейбітшілік диалогын нығайту – жаһандану дәуіріндегі басты міндеттердің бірі.

Қорытынды

Жаһандану діндерге екіжақты ықпал етеді. Бір жағынан, ол діни білімнің кең таралуына, діндер арасындағы диалогтың дамуына және діни ұйымдардың халықаралық деңгейде қызмет атқаруына ықпал етеді. Екінші жағынан, жаһандану дәстүрлі діни құндылықтардың әлсіреуіне, діни экстремизм мен алауыздықтың артуына әкелуі мүмкін. Сондықтан, діндер бұл өзгерістерге бейімделіп, өздерінің рухани негіздерін сақтай отырып, жаһандық мәселелерді шешуге атсалысуы керек.

Жаһандану мен дін арасындағы тепе-теңдікті сақтау – бұл қоғамның рухани әрі мәдени тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін маңызды.

 

                                         

 А.Құрманбек            

Түркістан облысының дін істері басқармасының                

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің      

теолог маманы