Қазақ әдебиетінде әйел бейнесі мен оның тағдыры – әр дәуірдің әлеуметтік, моральдық, рухани болмысын танытатын өзекті тақырыптардың бірі. Осы бағытта көрнекті жазушы Дулат Исабековтің шығармалары ерекше орын алады. Оның туындыларындағы әйелдер – қоғамдағы әділетсіздікпен, тұрмыстық қиындықпен және рухани жалғыздықпен күресіп жүрген шынайы өмірдің кейіпкерлері.

Дулат Исабеков әйел образын тек нәзік жандылардың бейнесі ретінде ғана емес, ұлттың рухани айнасы, қоғамның ар-ожданы ретінде суреттейді. Мысалы, жазушының «Гауһартас» повесіндегі Гауһартас образы – әйелдің ішкі жан дүниесіндегі тазалықтың, сабыр мен мейірімнің көрінісі. Ол өмірдің соқпағына түссе де, рухани мықтылығымен ерекшеленеді. Гауһартас арқылы жазушы қазақ әйелінің төзімділігін, отбасы мен сүйіспеншілік жолындағы күресін айқын көрсетеді.

Гауһартас бейнесінде жазушы әйелдің махаббатқа деген сенімі мен өмірге деген табандылығын көрсетеді. Ол – бар қиындыққа қарсы тұра білген, тағдырдың талқысында сынбаған қазақ әйелінің бейнесі. Дулат Исабеков оның тағдыры арқылы әйелдің тек отбасының ұйытқысы ғана емес, рухани тірек, адамгершіліктің символы екенін айқындайды.

Шығармада әйелдің өмірі қоғаммен тығыз байланысты. Гауһартас – қарапайым ауыл әйелінің тағдырын арқалағанымен, оның бойындағы асқақ сезім, сабыр мен сенім – барлық аналар мен қыздардың ортақ бейнесі. Ол арқылы жазушы қазақ қоғамындағы әйелдің орны, олардың төзімі мен ішкі қайраты туралы терең ой қозғайды.

«Гауһартас» – тек бір әйелдің тағдыры туралы шығарма емес, ол –адамдық пен адалдық, мейірім мен махаббат жайлы философиялық туынды. Дулат Исабеков Гауһартас бейнесі арқылы өмірдің мағынасы, адам рухының күші мен тазалығы туралы үлкен гуманистік ой айтады.

Ал «Тіршілік» шығармасындағы Әппақ образы – қоғамдағы әйелдің елеусіз еңбегін, мейірім мен қамқорлыққа зәру тағдырын бейнелейді. Әппақ – өмірдің ауырлығына қарамастан, адамдық қасиетін жоғалтпаған бейне. Жазушы оның ішкі трагедиясы арқылы қоғамдағы әйелдің әлеуметтік рөлін, ер мен әйел арасындағы рухани үйлесімнің бұзылуын терең көрсетеді.

Дулат Исабеков шығармаларындағы әйелдер көбіне жақсылық пен әділеттің, адалдық пен мейірімнің символы ретінде суреттеледі. Олар ерлерден әлсіз болғанымен, рухани күш-қайрат жағынан биік тұрады. Жазушы әйелдердің өмірлік күресін көрсетіп қана қоймай, олардың тағдыры арқылы заманның моральдық бет-бейнесін ашады.

Сонымен қатар Исабеков туындыларында әйелдің тағдыры көбінесе жеке бастың трагедиясы ғана емес, қоғамдық дерттің көрінісі ретінде көрінеді. Оның кейіпкерлері арқылы автор патриархалды сана, тұрмыстық қысым, әлеуметтік әділетсіздік мәселелерін сын көзбен қарайды. Бұл тұрғыдан алғанда, жазушының шығармалары бүгінгі күнге дейін өзектілігін жоғалтқан жоқ.

Қорыта айтқанда, Дулат Исабековтің шығармаларындағы әйелдер – қазақ қоғамының рухани жүгін көтеріп келе жатқан бейнелер. Олардың тағдыры арқылы жазушы адамгершілік, махаббат, ар-намыс, өмірдің мәні сияқты мәңгілік құндылықтарды алға тартады. Әйел тағдыры – Исабеков шығармашылығының басты өзегі, ал оның кейіпкерлері – қазақ әдебиетіндегі ең шынайы және әсерлі бейнелердің бірі.

 

  Д.Зиябек  

 

Түркістан облысы дін істері басқармасы

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ           

теолог маманы