Қазіргі қоғамның сұранысы мен даму тенденцияларын ескере отырып, діни білімді алу мәселесі де маңызды сұрақтардың біріне айналды. Әсіресе, діни білім алу үшін шет елдерге бару қажеттілігі көп талқыланатын тақырыпқа айналғаны белгілі. Бұған дейін діни білім алуда шет елдердің оқу орындарына бару қажеттілігі туралы пікірлер болды, алайда қазіргі таңда бұл қажеттілік айтарлықтай азайып, діни білімді өз елімізде де алуға болатындығы нақты дәлелденіп отыр.

Қазіргі таңда Қазақстан зайырлы мемлекет ретінде діни сенім бостандығын қамтамасыз етумен қатар, дін саласындағы мемлекеттік саясатты жүйелі түрде жүргізуде. Діни білім алу мәселесі де осы саясаттың маңызды бөлігі болып табылады. Кейбір азаматтар шетелдік діни оқу орындарында білім алуды жөн санаса да, бұл шешім әрдайым оң нәтиже бере бермейді. Керісінше, діни білімді өз елімізде алу ұлттық қауіпсіздікке, қоғамның тұрақтылығына және дәстүрлі рухани құндылықтардың сақталуына ықпал етеді. Қазақстан Республикасы Конституциясының негізінде мемлекет пен діннің ара-жігі ажыратылған, яғни мемлекет зайырлы қағидаттарды басшылыққа алады. Бұл қағидаттар әрбір азаматтың діни сенім бостандығын қамтамасыз етумен қатар, радикалды діни ағымдардың таралуына жол бермеуді көздейді. Мемлекет діни сенімдерді саяси мақсатта пайдалануға, діни араздық тудыруға және радикалдануға қарсы нақты шаралар қабылдауда. Осы орайда, мемлекеттік-конфессиялық қарым-қатынастарды нығайту, дәстүрлі діни құндылықтарды сақтау және зайырлы білім жүйесін дамыту басты міндеттердің бірі болып табылады.

Қазақстанда діни білім беру жүйесі мемлекеттік бақылауда дамып, жастардың діни сауатын арттыруда маңызды рөл атқарады. Қазіргі таңда елімізде бір діни университет «Нұр-Мүбарак» Египет ислам мәдениеті университеті және 9 медресе-колледж жұмыс істейді. Бұл оқу орындары дәстүрлі ислам құндылықтарын дәріптеп, экстремизм мен радикализмнің алдын алуға ықпал етіп келеді.

Радикалды идеология көбінесе діни сауатсыздықтың салдарынан таралады. Дінді терең түсінбеген адамдар жалған ағымдардың ықпалына оңай түсіп, қоғамға қауіп төндіруі мүмкін. Қазақстандағы ресми діни оқу орындары бұл мәселенің алдын алуға көмектеседі:

         •        Ханафи мазхабы мен Матуриди сенім мектебін үйретеді

Діни оқу орындарында жастар исламның дәстүрлі жолын, оның қазақ халқының мәдениетімен сабақтастығын терең түсінеді. Бұл радикалды идеялардың таралуына тосқауыл қояды.

         •        Құқықтық және зайырлылық қағидаттарын оқытады

Оқу барысында студенттер Қазақстан заңнамасын, зайырлылық принциптерін меңгереді. Бұл оларды радикалды идеологиядан қорғап, елдің тұрақтылығын сақтауға ықпал етеді.

         •        Ресми дін қызметкерлері мен теологтарды дайындайды

Қазақстандық діни оқу орындарын бітірген мамандар мешіттерде, медреселерде, білім беру және ғылыми орталықтарда қызмет атқарады. Олар халыққа дұрыс діни ақпарат беріп, теріс ағымдардың таралуына қарсы күрес жүргізеді. Бұл жүйе қазақ халқының тарихи, мәдени және рухани ерекшеліктерін ескере отырып, қоғамның тұтастығын қамтамасыз етуге бағытталған. Сол себепті, діни білімді өз елімізде алу – қауіпсіздік пен тұрақтылықтың кепілі.

Шет елде діни білім алу қажеттілігі дәстүрлі түрде болып келгені рас. Алайда, Қазақстандағы діни білім беру сапасының артқанын ескерсек, шет елдерде діни білім алу қажеттілігі едәуір азайған. Қазіргі таңда елімізде де халықаралық деңгейде білім алған теолог мамандар дайындалып жатыр. Мұның өзі діни білімді өз елінде де алуға болатынын көрсетеді. Өкінішке қарай, кейбір шетелдік діни оқу орындарында радикалды көзқарастарды насихаттау ықтималдығы жоғары. Шетелге діни білім алуға кеткен қазақстандықтардың арасында жат идеологияны қабылдап, радикалды топтарға қосылған азаматтардың болғаны да белгілі. Бұл өз кезегінде елдегі діни ахуалға кері әсерін тигізуі мүмкін Алайда бұл бірнеше қауіп төндіреді:

         1.      Радикалды идеологияның ықпалына түсу қаупі

Кейбір шетелдік діни оқу орындары Қазақстанның дәстүрлі исламдық жолына сай келмейтін идеологияны насихаттауы мүмкін. Мұндай білім алған жастар елге оралған соң радикалды көзқарастарды таратуы мүмкін.

         2.      Елдің діни саясатына қайшы білім алу

Қазақстан зайырлы мемлекет болғандықтан, мұндағы діни білім беру жүйесі елдің заңдарына, ұлттық құндылықтарына сай жүргізіледі. Ал шетелдегі кейбір оқу орындарында бұл ерекшеліктер ескерілмейді.

         3.      Жергілікті діни кадрларды қолдау қажеттілігі

Қазақстандағы діни оқу орындары жеткілікті деңгейде дамыған. Олар білікті мамандар даярлап, кез келген діни сұрақтарға жауап бере алады. Сондықтан жастардың шетелге кетуінің еш қажеттілігі жоқ.

Бүгінгі таңда ғаламторда түрлі діни материалдар еркін таралып, радикалды ағымдардың идеологтары жастарды өз ықпалына алуға тырысып жатыр. Осыған байланысты мемлекет интернет-кеңістікте деструктивті ағымдардың ықпалын шектеуге бағытталған шараларды күшейтуде. Қазақстанда діни білім алу мүмкіндіктерінің жеткілікті екенін ескере отырып, жастарды шетелдік діни оқу орындарына жіберудің қажеті жоқ екендігін түсіндіріп кеңінен насихаттап келеді.

Қазақстандағы діни оқу орындары тек имамдар мен дінтанушыларды ғана емес, сонымен қатар қоғамға пайдалы, рухани әрі зайырлы құндылықтарды бойына сіңірген азаматтарды тәрбиелейді. Олар радикалды ағымдармен күресте маңызды рөл атқарып, жастардың діни сауатын арттыру арқылы елдегі тұрақтылық пен бейбітшілікті сақтауға өз үлесін қосады. Сондықтан діни білім беру жүйесін одан әрі дамыту және оның сапасын арттыру – мемлекеттің маңызды міндеттерінің бірі болып қала береді.

 

 Н.Әбухан

 

Түркістан облысы дін істері

басқармасының «Дін мәселелерін

зерттеу орталығы» КММ-нің теолог маманы