Адамзаттың даму тарихында дін әрқашан рухани құндылықтарды қалыптастырудың негізгі құралы болып келген. Діндегі адамгершілік пен этика – қоғамның үйлесімділігін сақтап, жеке адамның рухани жетілуіне ықпал ететін маңызды қағидалар. Бұл ұғымдар адамзаттың күнделікті өмірінде жақсылық, әділдік және мейірімділік сияқты қасиеттерді нығайтып, тұрақтылық пен татулықтың негізін қалады.

Этика – адамның мінез-құлқын, қоғамдағы іс-әрекеттерін реттейтін моральдық нормалар мен қағидалар жүйесі. Ол адамның өзін және айналасын түсініп, дұрыс шешім қабылдауына ықпал етеді.

Дінде этика адамның өмір сүру принциптерін анықтауға және оның моральдық жауапкершілігін күшейтуге бағытталған. Ислам дінінде этикалық нормалар жеке адамнан бастап, отбасылық және қоғамдық қарым-қатынастарға дейін барлық салада көрініс табады. Мысалы, ислам сауда-саттықта адал болуды, берген уәдеде тұруды және әлсіздерге қамқор болуды талап етеді.

Діндегі адамгершілік пен этика қағидалары тек жеке тұлғаның өміріне ғана емес, жалпы қоғамның тұрақтылығына да тікелей әсер етеді. Олар әділдік, өзара сыйластық және бейбіт өмір сүру принциптерін нығайтуға ықпал етеді.

Ислам дінінде зекет беру – қоғамдағы әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етудің көрінісі. Байлар мен мұқтаждар арасындағы байланысты нығайтып, қоғамдағы теңсіздікті азайтуға бағытталған бұл қағида ислам этикасының айқын үлгісі болып табылады.

Дүниежүзілік діндер этикалық қағидаларға ерекше мән береді:

Ислам: Қоғамда әділеттілікті, адалдықты және сыйластықты ұстануды талап етеді.

Христиандық: Көршіні сүю, кешірімшіл болу және адалдықты насихаттайды.

Буддизм: Зиян келтірмеу, шыншылдық және өзін-өзі жетілдіру қағидаларын ұстанады.

Иудаизм: Әділ болу және өзге адамдарға қамқорлық көрсетуге баса назар аударады.

Діндердегі бұл қағидалар қоғамның үйлесімді дамуы үшін маңызды болып табылады.

Діндер бұл құндылықтарды тек сенім ретінде емес, қоғамды тұрақты дамытудың негізі ретінде қарастырады.

Қазіргі заманда адамгершілік пен этиканың маңызы ерекше арта түсті. Ғаламдық мәселелер, технологиялық даму және мәдени алшақтық жағдайында діндер мен этикалық қағидалар адамдарды бір-біріне жақындатып, өзара түсіністік орнатуға көмектеседі.

Технологиялық прогресс адамгершілік нормаларын қайта қарауға мәжбүрлейді. Мысалы, жасанды интеллектті пайдалану этикалық сұрақтарды туындатады. Бүгінгі таңда материалдық құндылықтардың басым болуы адамгершілік қағидаларының әлсіреуіне алып келеді. Діндер бұл мәселеде рухани құндылықтардың маңыздылығын еске салады.

Әділетсіздік пен теңсіздік сияқты мәселелер этикалық шешімдерді қажет етеді.

Діндер тек қана сенім жүйесі емес, сонымен бірге жеке тұлғаны тәрбиелеудің құралы ретінде де қарастырылады.

Мектептер мен отбасыда этикалық білім беру және діннің адамгершілік құндылықтарын дәріптеу маңызды болып қала береді.

Қазіргі жаһандану дәуірінде технологиялық және ақпараттық прогрестің әсерінен адамзаттың рухани құндылықтарына қауіп төнуде. Діннің адамгершілік және этикалық қағидалары мұндай жағдайда қоғамға рухани бағдар береді.

Діндегі адамгершілік қағидалары жастардың тәрбиесінде ерекше маңызды. Олар жастарды еңбекқорлыққа, шыншылдыққа және үлкендерге құрмет көрсетуге үйретеді. Сонымен қатар, экологиялық мәселелердің күшеюіне байланысты діннің табиғатқа қамқорлық жасау туралы қағидалары да өзектілігін арттыруда.

Қазіргі заманның басты мәселелерінің бірі – моральдық құндылықтардың төмендеуі. Осындай жағдайда дін этикасы адамзатқа рухани жол көрсетіп, олардың өміріне мән береді. Мысалы, жастар арасында жат қылықтардың таралуы, ажырасу деңгейінің артуы, қарттарға деген сыйластықтың азаюы сияқты мәселелерді шешуде діннің этикалық қағидаттары маңызды рөл атқарады.

Адамгершілік және этика – діннің ең маңызды аспектілерінің бірі. Олар адамның күнделікті өміріндегі іс-әрекеттерін реттеп, қоғамдағы үйлесімділікті нығайтады. Әрбір дін өз негізінде адамгершілікті дәріптейді және этикалық нормаларды бекітеді. Егер адамдар осы қағидаларды өмірде басшылыққа алса, онда қоғамда бейбітшілік, әділеттілік және тұрақтылық орнайды. Сондықтан, діндегі адамгершілік пен этика қағидалары тек рухани құндылық ретінде ғана емес, сонымен бірге қоғамның әлеуметтік және мәдени дамуының негізі ретінде қарастырылуы тиіс.

 Ұ.Перден

Түркістан облысының дін істері басқармасының                       

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің      

Теолог маманы