Қазақ халқының рухани дүниесі мен ұлттық мәдениеті ғасырлар бойы ислам дінімен тығыз байланыста дамыды. Дін – адамның ішкі жан дүниесін тәрбиелеп, рухани байыту арқылы қоғамда тәртіп пен әділеттілік орнатуға ықпал ететін күш. Ал ұлттық мәдени бірегейлік – ұлттың өзіндік келбетін, салт-дәстүрін, тілін, ділін сақтап қалуы. Қазіргі жаһандану дәуірінде осы екі ұғымның сабақтастығын түсініп, қоғам игілігіне жарату – басты міндеттердің бірі.

Ислам діні қазақ жеріне VIII ғасырда ене бастағанымен, халықтың дүниетанымына терең сіңуі Х–XII ғасырларда жүзеге асты. Ұлттық құндылықтарымыз – сәлем беру, үлкенге құрмет, кішіге ізет, жетімге қамқор, ата-ананы қадірлеу секілді әдеп нормалары ислам дінімен ұштасып жатыр. Қазақ халқы дінді ешқашан саясатпен шатастырмаған, оны негізінен жеке тұлғаның рухани дамуы мен адамгершілік негізі деп білген.

Қазақ мәдениетінің қалыптасуына діннің тікелей ықпалы болған. Мәселен, жыраулар поэзиясында дін мен мораль үндестігі көрініс тапқан. Бұқар жырау, Мәшһүр Жүсіп, Шәкәрім сынды ойшылдар халықты имандылыққа, парасаттылыққа шақырды. Дін – мәдениет пен әдебиетіміздің де қозғаушы күші болды. Алайда қазіргі кезеңде жаһандану үдерістері, интернет пен әлеуметтік желі ықпалы жастардың рухани бағыт-бағдарына әсер етіп отыр. Діни ағымдардың көбеюі мен ұлттық санаға қайшы келетін көзқарастардың таралуы – ұлттық мәдени бірегейлікке төнген үлкен қауіп. Сондықтан дін мен дәстүрді қатар ұстанған саналы қоғам қалыптастыру үшін діни сауаттылық пен ұлттық тәрбие қатар жүруі қажет.

Дін – халықтың рухани тірегі болса, ұлттық мәдени бірегейлік – елдігіміздің айнасы. Осы екі құндылықты қатар ұстану арқылы ғана біз өз тарихымызды, тілімізді, салт-дәстүрімізді сақтап қала аламыз. Ұлттық болмысымыз бен діни танымымыз үндестік тапқанда ғана ұрпақ тәрбиесі дұрыс жолға қойылады. Ендеше, дін мен ұлттық мәдениеттің ара-жігін ажыратпай, оларды үйлесімді байланыстыру – мемлекет пен қоғам алдындағы маңызды міндеттердің бірі.

Қоғамның рухани негізі – оның діні мен мәдениеті. Әрбір ұлттың болмысы, дүниетанымы, салт-дәстүрі мен ұстанымы сол елдің діни сенімімен тығыз байланысты. Қазақстан – ғасырлар бойы ислам дінін ұстанып келе жатқан ел. Осы дін халқымыздың моральдық, құқықтық, рухани және мәдени  болмысының қалыптасуына зор ықпал етті. Бүгінгі жаһандану дәуірінде ұлттық бірегейлікті сақтап қалу жолында діни танымның орны ерекше.

Дін тек сенім жүйесі ғана емес, ол – ұлттық мәдениеттің іргетасы. Қазақ халқының дәстүрлі исламды ұстануы ұлттық мінез-құлық, әдет-ғұрып, отбасылық тәрбие және қоғамдық тәртіптің қалыптасуына негіз болды. Мәселен, қонақжайлық, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсету сияқты адамгершілік қағидалар исламмен сабақтас.

Сонымен қатар, діни сауаттылық ұлттық бірегейлікті күшейтудің бір жолы болып табылады. Жастардың дәстүрлі емес ағымдарға еліктеуінің алдын алу үшін ұлттық құндылықтармен сабақтасқан діни таным қажет. Мемлекеттік зайырлылық ұстанымы аясында дін мен дәстүрдің үндестігін дәріптеу қоғам тұрақтылығының кепіліне айналады.

Ұлттық мәдени бірегейлікті сақтау – тек тіл мен тарихты ғана емес, дінді де тану арқылы жүзеге асады. Дін мен ұлт бір-бірінен ажырамас құндылықтар. Сондықтан Қазақстан халқы үшін діни құндылықтарды ұлттық болмыспен ұштастыра отырып, рухани кемелденуге бағытталған тұғырлы көзқарас қалыптастыру аса маңызды.

Б.Абдрахман

Түркістан облысы дін істері басқармасының

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің

 теолог  маманы