Кез келген елдің, қоғамның дамуы ондағы ғылымның дамуымен тығыз байланысты.  Ғылым мен оны зерттеуге көңіл бөлу сол мемлекеттің болашағын анықтайды.

 Білім – ақылдың нұры.  Ол адамдарды өмірді сезінуге, шындықты қабылдауға, рухани және материалдық әлемді түсінуге, ойлау қабілетін қалыптастыруға шақырады.  Ғылым – өмірдің жарығы.  Бұл адамдарға бақыт әкеледі, жарыққа шақырады, надандықтан бас тартады.  Ақылды адамдар –  қоғамның көшбасшысы.

 Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.а.с.): «Әрбір мұсылманға білім іздеу парыз», - деп айтқан. Бесіктен қабірге дейін білімге ұмтылу мүмін үшін өмір жолы болуы керек. Халқымыздың білім туралы мақал-мәтелдері көп.  Дана халқымыз білім алудың ерте – кеш  болмайды деп айтады.  Оның «Білім инемен құдық қазғандай» -  дегені бекер емес.  Ғылым –  шексіз ғалам, түпсіз құдық.  Оның ешқандай шегі жоқ, оны толығымен игеру үшін өмір бойы уақыт қажет емес, ал сіз оқып шығуыңыз керек нәрсе ғалымның шеберлігіне, тәжірибесіне, шыдамдылығына әрине, шебер ұстаздың басшылығына байланысты.

 Ағартусыз мақтану дегеніміз – надандық.  Сондықтан да данышпандар айтады, білімді тоқылған ат сияқты, білімдіге дос, наданға дұшпан дейді. Айта кету керек, бүкіл тарих бойында білімсіздіктің салдарынан туындаған барлық қатынастар қақтығыстарға айналып, қоғамның дамуына кедергі келтірді.  Білімді адамдар тұратын  және жұмыс істейтін жерлер жарқын деп саналғанымен, білімсіз адамдар тұратын  жерлер қараңғы саналған.  Олар әрдайым білімді адамдарға қызғанышпен қарайды, олардың арасына әр түрлі алауыздық қойып, бедел мен қызығушылықты алуға тырысады.

 Білімді адамның сөзі тез түсінікті болады, надан адамда сенімсіздік күшті болады, ал сөйлегенде абстракция көп болады.  Надан адам белгілі бір пайда үшін білім жолымен жүрсе де, ол алғаннан кейін сол білімге адалдығын жоғалтады, ғылымның таза қасиеттерін бұрмалап, жаңа пайдаға ұмтылады. Мұндай адамдардың бәрінен аулақ жүру керек деп санайды. Отбасын құру үшін ғылымды үйренудің маңызы зор.  Демек, отбасылық мәселелердің шешімі тәжірибелер негізінде жазылған еңбектерде жүзеге асырылады.  Сондай-ақ, бұл дүние мен ақырет бақытын табу үшін ғылымды зерттеу қажет.  Білім – бұл шексіз мұхит.  Сондай-ақ, ағартушылықты қажет ететін, өзі үшін, отбасы үшін, қоғамның дамуы үшін ғылыммен айналысатын адам алдымен жақсы мұғалімге баруы керек.

 Дәстүрлі Ислам дінінің басты қайнар көзі – білім, ғылым мен ғалымдардың мәртебесі жоғары екендігіне баса назар аударады.  Хадисте ғылым туралы, оның сұранысы және ғалымдар туралы көптеген дәлелдер бар.  Ғылымның барлық саласында жаңалық ашылды, ұлы ғалымдар пайда болды.  Сондықтан ғылымға қызығушылық танытпау, одан бас тарту – надандық. Адам дүниеге келгеннен бастап соңғы деміне дейін білімді іздеп, өмірлік білім іздеуші ретінде сезінуі керек, бұл олардың екідүниелік бақытының кілті болып табылады.

 Құран аяттары білімнің шегі жоқтығын, адамдарды жоғары деңгейге көтеретінін, білімді адамдардың абыройы қоғамда ғана емес, Жаратушының алдында да жоғары екендігіне баса назар аударады. Ғылым мен ағарту адамды мақсатына жеткізеді.  Білімді игерудің дәл осындай кезеңі – жастар.  Демек, «жастық шақта үйренген ғылым – таспен ойылған өрнектің үлгісі».

 Біздің елде білім алу үшін барлық жағдайлар жеткілікті.  Біз әлемді ғылымның құпияларын жете зерттеп, өмірін ғылымға арнаған ұлы ғалымдардың ұрпағы екенімізді ұмытпауымыз керек.  Біз ата-бабаларымызбен мақтанамыз, бірақ сонымен бірге бізге жүктелген жауапкершіліктің ауырлығын сезінуіміз керек.  Біз қымбат уақытымызды бос мақсаттарға жұмсамай, өзіміз үшін жасалған үлкен мүмкіндіктерді пайдаланып, ағартуға тырысуымыз қажет.Заманға сай өмір сүру, бүгінгі жаңалықтардан хабардар болу – уақытқа сай болудың маңызды шарты.  Осыған орай қазіргі жастар үшін зайырлы ғылымдар мен кәсіптердің шеберлері болу өте маңызды.

 Пайғамбарымыз (с.а.с.) құтты хадистердің бірінде ғылымды зерттеп, оны басқаларға су сияқты сіңіріп, содан кейін көптеген шөптер өсіруді үйреткен адамға теңеген.  Ғылымға мән бермейтін адамды жаңбыр жауып тұрса да, су жинамайтын немесе егін өсірмейтін жазықпен салыстырды.  Шынында да, ғылымды үйренуші адам – бұл бәріне мұқтаж және әрдайым айналасындағыларға пайдалы болатын адам.  Алайда ғылымға қызығушылық танытпайтын адам өзіне де, басқаларға да пайда әкелмейді.  Егер біз осы даналықты бүгінгі күнмен салыстыратын болсақ, мазмұны айқынырақ болады.  Сонымен бірге ғылым мен надандық қарқынды дамып жатқан заманда, надандық артта қалуды білдіреді.  Сондықтан уақытпен қатар жүру үшін білім әлемінен тыс қалмау, артта қалмау үшін білім алуға ұмтылу қажет. Надандық – қоғам дамуының немере ағасы, надандықтың салдарынан отбасылар бұзылады, бауырлар мен апа-қарындастар иеліктен шығарылады, туыстық қатынастар бұзылады, достар мен жақын адамдар жоғалып, бөлінеді.  Нәтижесінде отбасылардағы ішкі тыныштық пен келісім жоғалады. Надандықтың салдарынан немесе өз мүдделерін ғылымның таза мүдделерінен жоғары қою нәтижесінде қоғамда жанжалдар мен келіспеушіліктер туындайды.

 Ағартушылықтың адамдарға тигізер пайдасы өте зор.  Білімді адамда шыдамдылық қалыптасады, қызығушылығы төмен, шешім қабылдауға асықпайды, жүректі ренжітуге жол бермейді, қатені түзеуге талпынады. Қазір адамдар, әсіресе жастар мұғалімдерді қуып жатыр, білімді іздеу бәсеңдеп, заманауи телефондарға зейін қойылуда.  Мұғалімдерді құрметтемеу нәтижесінде сауатсыздық өсуде.  Абайсыздықтың салдары жақсы емес екені белгілі.Тарих көрсеткендей, мұғалімдерден үйренудің маңызы орасан зор.  Ғалымдар оқытудың этикеті туралы сөз қозғағанда, олар осыған байланысты мұғалімге деген құрметтің маңыздылығын атап өтеді.  Студент өзінің ұстазын құрметтегендіктен, оған ғылымның нұры түседі.  Құтты дәстүрлі Ислам діні, білім үйретуші мұғалімді өте биік дәрежеде құрметтеуге шақырады, ғалымдардың деңгейі жоғары.

 Біздің ел – ғылымның ошағы, ғалымдардың Отаны.  Ғылым мен ағартуға деген құштарлық бұрыннан халқымыздың қанына сіңіп келеді.  Ата-бабаларымыз өзінің жоғары интеллектуалдық әлеуетімен әлемдік өркениетке үлес қосты.

Кейде студенттер және мектеп оқушылары  мұғалімге сұрақ қоюдан ұялады.  Пайғамбарымыз (с.а.с.) бір хадисінде: «Білім – қазына, оның кілті – сұрақ.  Сұраңыз, сұраған кезде 4 адам сауапқа ие болады: анықтаушы, ғалым, яғни білімді адам, тыңдаушы және олармен достасқан адам», - деп айтқан.  Сонымен қатар, оқушыға сұрақ қою барысында сұрақтың мазмұнына, оның қажеттілігіне назар аударған жөн. Бұдан бөлек оқу процесінде интернетті әрқашан емес, қажет болған кезде ғана пайдалануға болады.  Егер осы аспектілер ескерілсе, білім алуға кеткен уақыт бекер болмайды.  Адамның өмір бойы мағыналы және керемет өмір сүруі оның алған білімімен байланысты.  Білмеген және білімсіз адам өз өмірін босқа өткізеді және өз білімсіздігі үшін басқаларды азаптайды. Айта кету керек, әлемдегі көптеген жанжалдар, соғыстар мен қақтығыстар надандықтан туындайды.  Өздерін білімді деп санайтын кейбір надан адамдардың іс-әрекеттері қайғылы салдарға әкеледі.

Шындығында, ғылым – бақытқа жетудің ең жақсы жолы.  Біздің басты міндетіміз – елімізде жасалған жағдайды бағалай отырып, болашақта осы адамдарға қызмет ететін және халықтың мүдделерін ойлайтын жан-жақты дамыған тұлға болып қалыптасу.  Ағартушылық және надандықпен күресу біздің болашағымыз үшін де маңызды.

 

Түркістан облысы қоғамдық даму басқармасының

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ-нің

Мақтаарал ауданындағы дінтанушы маман  Д.Аманов